Khám phá làng nghề điêu khắc gỗ Mỹ Xuyên

Làng nghề điêu khắc gỗ Mỹ Xuyên, ngôi làng nhỏ nằm trong huyện Phong Điền, tỉnh Thừa Thiên Huế, từ lâu đã nổi tiếng về nghề chạm khắc trên gỗ, mang đậm chất hồn quê Việt. Bí quyết làng nghề được những người thợ của làng nghề gìn giữ từ hàng trăm năm đến nay. Cùng Check in Huế khám phá nhé.

Giới thiệu làng nghề điêu khắc gỗ Mỹ Xuyên

Làng mộc Mỹ Xuyên nằm bên bờ dòng sông Ô Lâu, thuộc xã Phong Hoà, huyện Phong Điền, tỉnh Thừa Thiên Huế. Mỹ Xuyên là làng nghề điêu khắc nổi tiếng vùng đất kinh kỳ thời xa xưa, có tuổi đời hơn 200 năm. Trải qua nhiều biến cố lịch sử, làng nghề vẫn được gìn giữ và phát huy thế mạnh cho đến ngày nay. Mộc Mỹ Xuyên cũng là một trong những làng nghề thủ công truyền thống tiêu biểu của tỉnh Thừa Thiên Huế, được nhiều du khách thập phương biết đến.

Ngược dòng lịch sử, khi Vua Gia Long lên ngôi, nhà Nguyễn đã điều động thợ giỏi từ khắp mọi miền đất nước về xây dựng kinh thành Huế, trong đó có thợ nghề mộc và điêu khắc gỗ từ đất Bắc. Trên đường vào kinh đô, những người thợ này dừng chân ở làng Mỹ Xuyên và chọn một số con em trong làng đi theo phụ việc và cho học nghề. Số thợ này đã trở thành lớp truyền nhân kế tục của nghề mộc và nghề điêu khắc gỗ của làng Mỹ Xuyên.

Sau khi Kinh thành Huế được xây dựng xong, đa số các thợ đều trở về quê cũ. Song một số thợ ở lại Mỹ Xuyên tiếp tục đào tạo cho những học trò của mình học thành nghề. Có người đã xây dựng gia đình và chọn nơi đây làm quê hương thứ hai của họ. Lớp thợ nối tiếp của Mỹ Xuyên sau đó hầu như đã tiếp thu được toàn bộ tinh hoa nghệ thuật của nghề điêu khắc gỗ từ các nghệ nhân của nhiều vùng đất Bắc và nghệ thuật điêu khắc của kiến trúc cung đình triều Nguyễn. Từ đó, nghề chạm khắc gỗ được dân làng Mỹ Xuyên phát triển cho đến nay.

Làng nghề điêu khắc gỗ Mỹ Xuyên – nét đặc trưng của làng nghề Huế

Nghề chạm khắc gỗ mỹ nghệ Mỹ Xuyên cũng lắm công phu, không phải ai cũng làm được. Nó đòi hỏi người nghệ nhân phải có năng khiếu, có ý tưởng, có bàn tay khéo léo và kỹ thuật cao. Để từ những miếng gỗ sần sùi sẽ tạo ra cả một thế giới của hình khối mang cái hồn, cái thần thái của sản phẩm. Quy trình sản xuất kéo dài qua nhiều công đoạn.

Bắt đầu từ những khối gỗ to, nhỏ, người nghệ nhân phải đo đạc, định hình sản phẩm, tính toán sao cho vừa hợp lý lại vừa kinh tế. Gỗ dùng để chạm khắc gồm rất nhiều loại khác nhau, tùy theo yêu cầu sử dụng. Để có được sản phẩm bền đẹp những người nghệ nhân họ sử dụng loại gỗ Dổi, vàng tâm, gỗ Lim, gỗ Mun, Nghiến, Gụ,.. có đặc tính bền và chắc, ít cong vênh nứt rạn, không mối mọt, thì mới dễ chạm và đánh bóng.

Công việc của người thợ chạm thì công phu hơn, họ chế mẫu cân hình, xác nhận phần gỗ bỏ, rồi đục, gọt nhẵn, nạo, tỉa tách và đánh bóng…mỗi công đoạn này đều đòi hỏi kỹ thuật, tay nghề điêu luyện, đôi mắt tinh và trí sáng tạo mới có thể làm nên được những sản phẩm rất tinh tế này. Nghề chạm cũng đòi hỏi sự kiên trì của người thợ, họ phải cặm cụi tối ngày, tỉ mẩn bóc tách ra những phần gỗ thừa, tạo ra những hình ảnh hoa lá, chim muông cỏ cây sống động, tinh xảo.

Sự thông minh, ứng biến linh hoạt của những người thợ Mỹ Xuyên vô cùng quan trọng, điều đó có thể tạo ra một sản phẩm tinh tế mang tính nghệ thuật bởi người thợ cũng như là một họa sĩ, nhưng tạo hình trên những khối gỗ thì còn khó hơn nhiều. Sản phẩm chạm khắc không phải bao giờ cũng thể hiện được trên một khúc gỗ, có khi phải lắp ghép nhiều chi tiết, bằng các loại mộng, việc làm này cũng góp phần tiết kiệm được gỗ và khắc phục được những khúc gỗ nhỏ, và tạo điều kiện thuận tiện khi thể hiện các sản phẩm điêu khắc có tính phức tạp.

Sản phẩm của làng nghề điêu khắc gỗ Mỹ Xuyên

Đặc trưng của làng nghề điêu khắc gỗ Mỹ Xuyên là các sản phẩm tượng gỗ, tranh gỗ mang tính nghệ thuật cao. Chủ đề chế tác của làng cũng rất phong phú. Những người thợ mộc Mỹ Xuyên tạc từ những linh vật như rồng, phượng, ngựa, voi,… đến những mẫu thuyền rồng, anh hùng tương ngộ,… và cả những bức tượng ông Di Lặc, tiên ông đánh cờ, tượng người đi câu, người úp nơm, người cầm chùi…

Cái tài của người thợ mộc Mỹ Xuyên là họ chạm gì cũng đẹp, cũng sống động. Trước kia, làng sử dụng ngà voi để chế tác, sau dần đồ gỗ mỹ nghệ phổ thông hơn nên gỗ tự nhiên đã được lựa chọn làm nguyên liệu chính. Mà gỗ phải là gỗ quý hiếm mới có giá trị như gỗ Dổi, vàng tâm, gỗ Lim, gỗ Mun, Nghiến, Gụ,.

Từ những thớ gỗ vô tri, dưới bàn tay tài hoa của người thợ Mỹ Xuyên đã chạm trổ lên những món đồ đẹp mắt và đi cùng năm tháng. Nhiều sản phẩm của Mỹ Xuyên đã giành huy chương vàng, bạc tại các triển lãm trong tỉnh và toàn quốc. Thị trường của họ rất rộng, có mẫu hàng phải ký hợp đồng hàng nghìn sản phẩm.

Kỹ thuật chạm lọng, chạm chìm, chạm nổi, chạm xếp lớp, chạm sâu, chạm cạn, chạm chấm phá, chạm khảm (gỗ trên gỗ)… là những nét độc đáo của thợ Mỹ Xuyên.

Thương hiệu của đồ gỗ mộc mỹ nghệ, điêu khắc gỗ Mỹ Xuyên đã được khẳng định ở đất Thừa Thiên mà còn vang danh tứ xứ. Được nhiều người dân và du khách đến tham quan và đặt hàng.

Ở làng nghề điêu khắc gỗ Mỹ Xuyên không chỉ phổ biến dạng điêu khắc tượng tròn mà còn có chạm khắc gỗ dưới dạng phù điêu rất phong phú. Thể hiện trong các công trình kiến trúc nổi tiếng của Kinh thành Huế, trên các tường, vách đố bảng, kèo, và những đồ dùng sinh hoạt như bàn ghế, tủ, giường… mang tính độc đáo, đặc thù của văn hóa Huế. Phần lớn, những ngôi nhà Rường nổi tiếng của Huế có sự tham gia của người thợ Mỹ Xuyên trong phần chạm khắc.

Làng nghề điêu khắc gỗ Mỹ Xuyên ngày nay

Đến Mỹ Xuyên, bạn sẽ cảm nhận được vẻ đẹp của làng quê Thừa Thiên đang tấp nập sản xuất. Tại đây, có hơn 20 cơ sở sản xuất với hơn 150 lao động đang tất bật công việc vì lượng hàng được tiêu thụ khá tốt.

Để lưu truyền và phát huy làng nghề điêu khắc Mỹ Xuyên, chính quyền địa phương đã và đang tiến hành những giải pháp như quảng bá thương hiệu sản phẩm trên các thông tin đại chúng, đưa sản phẩm tham gia các hội chợ triển lãm, thương mại trong các dịp lễ, tết; tạo cơ chế hỗ trợ nguồn vốn cho những người làm thợ; kết nối tour, tuyến du lịch nhằm nâng cao giá trị của làng nghề ra các địa phương khác cũng như nước ngoài.

Mặc dù nghề mộc Mỹ Xuyên tồn tại từ lâu đời và đang được các cấp chính quyền quan tâm đầu tư khôi phục và phát triển, nhưng thương trường luôn tồn tại sự cạnh tranh.

Vì thế, để sản phẩm luôn được giới tiêu dùng tín nhiệm, người làm nghề luôn phải tìm hiểu thị hiếu khách hàng và nhu cầu thị trường. Đồng thời, với tiêu chí tạo ra một sản phẩm mang tính mỹ thuật cao, vừa lòng khách hàng nên đòi hỏi mỗi người thợ phải luôn nâng cao tay nghề, hội đủ độ tinh tế, sắc sảo, óc sáng tạo, tính kiên nhẫn… trong quá trình hành nghề.

Ngày nay, ngoài các mặt hàng truyền thống, làng nghề cũng đã làm thêm rất nhiều những mẫu mã đa dạng, bắt mắt, từ đôi bàn tay khéo léo của người thợ Mỹ Xuyên, những sản phẩm thủ công mỹ nghệ được chế tác tỉ mỉ, đạt đến độ tinh xảo và có giá trị nghệ thuật cao. Với truyền thống lâu đời, làng nghề điêu khắc gỗ Mỹ Xuyên đã và đang góp phần làm rạng rỡ cho quê hương, đất nước, họ đã mang được hồn Việt đi khắp đất nước và nhiều nơi trên thế giới.

Ảnh: Internet